odchudzicsie
W pierwszych latach powojennych Katedra Urbanistyki Politechniki Warszawskiej przedsięwzięła próbę inwentaryzacji urbanistycznej miast Polski. Między innymi latem 1947 r. studenci III i IV roku Politechniki Warszawskiej, w ramach praktyk specjalistycznych organizowanych przez Ministerstwo Odbudowy, pod kierownictwem dr Kazimierza Wejcherta i inż. H. Adamczewskiej, przybyli także do Zalewa jako jednego z szesnastu odwiedzanych miasteczek mazurskich. Wykonali oni plan miasta, inwentaryzację stanu zniszczeń śródmieścia, plan fizjonomiczny śródmieścia, studium zieleni, pomiary elewacji, szkice rekonstrukcyjne i zabezpieczające, a przede wszystkim uproszczony plan zagospodarowania przestrzennego. Ponadto zebrano dane do ankiety przeprowadzonej według wzoru przygotowanego przez „Zespół dla dyslokacji na Ziemiach Odzyskanych” przy gabinecie Ministra Odbudowy. Niestety materiały te opracowywane w ciągu następnego roku, oprócz przekazania regionalnym dyrekcjom planowania przestrzennego, wykorzystane zostały tylko na ćwiczeniach - K. Skrodzki, Dzieje Ziemi Zalewskiej, Zalewo 2005, s. 176. Tam też zacytowana jest literatura poświęcona tym wyprawom. Poniższe zdjęcie zniszczeń Morąga pochodzi z H. Adamczewska-Weichert, K. Wejchert, Małe miasta. Problemy urbanistyczne stale aktualne, Warszawa, 1986, s. 152.
Z pewnością warto byłoby odszukać w archiwach dokumentację ilustrującą ówczesny stan architektoniczny naszych miasteczek
[/b]
grazynan napisał 2009/12/11 22:52
Któż nie pamięta tych schodów. Chyba wzsystkie nasze roczniki spędzały tam całe godziny.
mirekpiano napisał 2010/01/06 14:45
Od roku 1764 w jerzwałdzkiej szkole uczył szewc Marcin Podziellny, kórego przygotowywał do zawodu dobrzycki pastor Johann Ludwig MADEICKA.
W 1830 zaczął uczyć w Jerzwałdzie Wilhelm John, urodzony w Kętrzynie w 1813 roku. W 1846 roku w Jerzwałdzie wszystkie dzieci mówiły po niemiecku, również te, które przyznawały się do polskiego pochodzenia. Byli to tzw "chłopi chełmińscy".
Z Jerzwałdu również pochodził Wilhelm Schmidt (ur. ok.1812), który w roku 1831 został mianowany nauczycielem w Wieprzu.
W latach 1928/29 w Jerzwałdzie działała zimowa szkoła dokształcająca dla młodzieży męskiej pochodzenia chłopskiego. Uczęszczało do niej 37 uczniów.
literatura:
Kazimierz Lech Skrodzki, Janusz Sokołowski:" Dzieje Ziemi Zalewskiej"wyd.2005, str. 414-419
poniżej powiększone zdjęcie szkoły ( z pocztówki)
Obszerne (480 stron!) kompendium wiedzy na temat Zalewa i Ziemi Zalewskiej autorstwa Kazimierza Skrodzkiego ( współautorzy J.Sokołowski, W.Cydzik). Publikacja wydana przez UM w Zalewie w 2005r. z okazji 700-lecia miasta
mirekpiano napisał 2009/12/21 16:38
nad Jeziorakiem takie widoki też można spotkać. Gdzieś w okolicy Makowa, w każdym bądź razie na wschodnim brzegu. Nawet fala czasami podobna.
baszka napisał 2009/12/21 18:21
biorąc pod uwagę, że klif w tym miejscu jest ponadtrzydziestometrowy będę wdzięczna bardzo za podobne fotki z okolic Makowa czy generalnie Jezioraka
jarecki99 napisał 2009/12/29 08:42
obecnie Sokołowski działa w Komisji Bezpieczeństwa Publicznego .
to chyba kpina ze dziala w tej komisji. radny pijaczyna prowadzacy auto pod wplywem!!!!!!!!!!!
Maks napisał napisał 2010/01/12 15:33
Jednym z większych"osiągnięć" Janusza Sokołowskiego była koordynacja wydania monografii Zalewa - udzielił nawet wywiadu w tej sprawie do gazety w Iławie. Była to oficjalna funckcja czuwania także nad techniczną stroną wydania, którego głównym autorem był p. Kazimierz Skrodzki. Monografia ta ukazała się w 2005 r., ale wśród autorów nie ma nazwiska p. Kazimierza Skrodzkiego.
mirekpiano napisał 2010/01/12 19:47
Kupiłem te monografie pare lat temu i rzeczywiście bardzo się zdziwilem jak nie znalazłem nazwiska autora. Potem Urzad Gminy zrobił pieczatke z nazwiskami panów Skrodzkiego i Sokolowskiego.
Ale niesmak pozostanie na zawsze. A jak się czuł wtedy autor tej publikacji? Ok. 40 lat badań, poszukiwań archiwalnych a finał ze strony wydawcy tak niefortunny. BRAK SLÓW!
jarecki99 napisał 2010/01/13 15:14
konia kuja, zaba noge podstawia. to pomysl na zycie tego radnego. nie narobic sie a miec zrobione!!!!!!! etyka i przyzwoitosc nie liczy sie.
Maks napisał 2010/01/18 14:27
W biuletynie Pomezaniae (nie wiadomo, dlaczego na końcu nazwy jest litera "e") autorstwa Janusza Sokołowskiego są rysunki satyryczne znakomitego plastyka z Jerzwałdu Tadeusza Markosa z tekstem Janusza Sokołowskiego. Rysunki mistrzowskie, podpisy pod nimi niezwykle trafne i dowcipne. Całość wysokiej klasy satyrycznej, godnej najlepszych periodyków w kraju. Chętnie obejrzałbym wszytkie prace tego duetu w formie wystawy lub książeczki.
Zalewskie dobra kultury powinny powrócić do Zalewa
Zalewski kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty, nieodłączny element miejskiego krajobrazu, jest przede wszystkim namacalną cząstkę historii miasta, które w przeszłości odgrywało znaczącą rolę w dziejach pruskiej krainy.
Budynek kościoła i jego wyposażenie nie ucierpiało znacznie od strasznej pożogi zgotowanej miastu przez Sowietów po jego zajęciu w styczniu 1945r. Nie mniej z dawnego wystroju wnętrza świątyni nie pozostało wiele. Najcenniejsze bowiem dobra, związane z dziejami miasta nad jez. Ewingi nie zachowały się w Zalewie. Chodzi o wiszące na ścianach chóru trzy duże obrazy olejne. Do 1945r. były tam portrety trzech pastorów zalewskich: Davida Pomiana Pesarowiusa (Pesarovius), Johannesa Nebiusa (Nebe) oraz wizerunek arcyprezbitera Gottfrieda Alberta Pauliego. Osoby te były bardzo związane z miastem. Dawid Pomian Pesarowius był w latach 1678-1693 r. tutejszym proboszczem. Sprawował też funkcję pastora polskiego kościoła ewangelickiego oraz asesora konsystorza pomezańskiego w Zalewie. Zmarł 30 sierpnia 1693 r. na dżumę. Więcej o nim i jego korzeniach (rodzina jego kultywowała na Mazurach polską tradycję) napisał K. Skrodzki w Dziejach Ziemi Zalewskiej, Zalewo 2005.
Arcyprezbiter Johann Nebius był także nauczycielem w miejscowej Szkole Prowincjonalnej oraz asesorem Konsystorium Pomezańskiego. Legenda przypisuje mu uratowanie miasta przed hordami wojsk litewskich w czasie okrutnej dżumy, która nawiedziła Prusy na początku XVIIIw. Zalewo opustoszało, gdyż część jego mieszkańców dawno już uciekła, a reszta ukryła się w pobliskim lesie. W mieście pozostał tylko stary kapłan, Johannes Nebius. Rabusie wynosili z kamienic żywność oraz wszelki dobytek i składali wszystko na placu przed kościołem. Wtedy z wieży kościoła odezwał się nagle dźwięk dzwonu, któremu towarzyszyło ludzkie zawodzenie jednego i tego samego straszliwego słowa; „pestilenzia" „pestilenzia" - zaraza, zaraza. Jednocześnie w oknie wieży kościoła ukazała się biała postać, bardziej do zjawy czy ducha podobna, która stojąc z rozportartymi ramionami wydawała owe przerażające wycie. Najeźdźcom zaparło dech w piersiach z przerażenia i zaraz rzucili się do panicznej ucieczki, pozostawiając przed kościołem zgromadzone łupy. Zalewo było wolne i oszczędzone od rabunku. (tłumaczenie Kazimierz Madela, Stary kapłan i żołdacy. Legendy Ziemi Zalewskiej, w Zapiski Zalewskie, nr 6/2004, s.40). Zaraza nie oszczędziła jednak kapłana, który uratował miasto przed grabieżą. Johannes Nebius zmarł 10 listopada 1710 r. Mieszkańcy Zalewa w podziękowaniu za ratunek pochowali dzielnego kapłana na honorowym miejscu w kościele pod ołtarzem. Obraz olejny przedstawiający Johannesa Nebiusa wisiał jeszcze do 1945 r. na północnej ścianie nawy kościoła w Zalewie, obok portretu Pesarowiusa.
Gottfried Albert Pauli był zalewskim proboszczem w latach 1709-1745, pełnił on także funkcje asesora Konsystorium Pomezańskiego.
Aktualnie portret Davida Pomiana Pesarowiusa można oglądać w Morągu! Jest on reprezentacyjnym eksponatem wystawy Sztuka Prus Książęcych XVI-XVIII wieku w Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera w tym mieście - oddziale Muzeum Warmii i Mazur (II piętro). W sierpniu 2007r. poprosiłem panie pilnujące ekspozycje, o zgodę na zrobienie zdjęcia obrazu. Nie pozwolono mi, dlatego też mogę tylko zamieścić czarno białą reprodukcję K. Prokopowicza. Wiadomo, że powstał on w latach 1690-1693 w królewieckim środowisku artystycznym. Portret jest interesującym artystycznie obiektem malarstwa rodzimego (płótno olejne naklejone na deskę o wymiarach 200x118 cm). Zaznaczają się w nim wpływy sarmatyzmu. Dzieło to poddane zostało pełnej konserwacji w 1970r., opisane zostało też w literaturze naukowej (E., Celińska, K., Wróblewska, Nad ikonografią polskich pastorów ewangelickich, w: Komunikaty Mazursko-Warmińskie, nr 4/1969, s. 493.; E., Celińska, K., Wróblewska, Sztuka dawna w zbiorach muzeów województwa olsztyńskiego. Katalog wystawy z okazji dwudziestopięciolecia konserwacji muzealiów w województwie olsztyńskim czerwiec-listopad 1971r., Olsztyn 1971, s. 16 i 37 – 38).
Jest wielce prawdopodobne, że również zachowały się pozostałe dwa portrety pastorów zalewskich. Leżą zapewne gdzieś w magazynach Muzeum Warmii i Mazur i jak wiele eksponatów, które nigdy nie ujrzą światła dziennego. Niepokoi fakt, że ich stan może być nie najlepszy.
Los zalewskich skarbów nie wzbudził jak dotychczas zainteresowania zalewian. Nie spowodowała tego z rozmachem obchodzona rocznica 700 lecia nadania praw miejskich, trzy lata temu (zasygnalizowano wtedy na łamach rocznicowej monografii Ziemi Zalewskiej ten temat). Również i dziś głucho na ten temat, pomimo, że dzieje miasta są tematem zainteresowania mieszkańców.
Wydaje się, że właściwym i docelowym miejscem eksponowania zalewskich dóbr kultury powinno być miasto nad Ewingi. Tymczasowo sprawę można byłoby rozwiązać, poprzez wykonanie reprodukcji przechowywanych gdzie indziej obrazów. W pierwszym rzędzie dotyczy to portretu Pesaraviusa. Moralny obowiązek powyższego ciąży na obecnym depozytariuszu tego portretu, to jest Muzeum Warmii i Mazur.
W tym miejsce wypada przypomnieć inne głośne próby rewindykacji zabytków w Polsce, w szczególności tryptyku Sąd Ostateczny, Hansa Memlinga z kościoła Marii Panny w Gdańsku (oryginał znajduje się w Muzeum Narodowym, a kopia obrazu w kościele).
Co o tym sądzicie? Pytanie kieruję w szczególności do mieszkańców i władz Zalewa. Może koledzy z Morąga, który szczyci się dziś tym dziełem sztuki, zabiorą w tej sprawie głos?
Spis treści
Słowo do Czytelnika
Przedmowa
Ziemia (Kazimierz Skrodzki)
Kanał Elbląski
Przesłanki budowy. Prace projektowe. Prace budowlane. Parametry techniczne szlaku i żegluga kanałowa. Eksploatacja kanału. Turystyka. System Kanału. Kanał Iławski. Opis odcinka Miłomłyn-Iława i Zalewo. Most kanałowy na jez. Karnickim. Kanał Dobrzycki.
Rozwój sieci komunikacyjnej i poczta
Sieć drogowa. Poczta. Zalewska przygoda z koleją. Miasto a kolej. Lotnisko.
Nazewnictwo
Nazwy terenowe. Układ haseł. Skróty pozycji źródłowych, użyte w wykazach nazw wodnych, polowych i miejscowości. Wykaz nazw wodnych. Etymologia nazwy Ewingi. Wykaz nazw polowych. Nazwy miejscowe. Wykaz nazw polowych. Nazwy miejscowości. Wykaz nazw miejscowości. Geneza nazwy Zalewo.
Z dziejów
Prusowie i kolonizacja (Janusz Sokołowski)
Osadnictwo polskie (Kazimierz Skrodzki)
Początki osadnictwa. Osadnictwo szlacheckie. Nazwy polskie miejscowe. Dialekt i obyczaje ludności polskiej. Zasięg kolonizacji polskiej. Germanizacja. Nazwiska polskie Prusaków. Polscy ewangelicy. Polscy duchowni protestanccy. Niemieckie, polskie i pruskie nazwy osobowe na Ziemi Zalewskiej w źródłach XVI i XVII wiecznych. Fragmenty z publikacji Edwaeda Martuszewskiego, Ludność polska w powiecie morąskim w XIX wieku (Parafia Boreczno. Parafia Dobrzyki. Parafia Jaśkowo).
Powstanie miasta (Kazimierz Skrodzki)
Przywileje lokacyjne i władza w mieście (Kazimierz Skrodzki)
Herb miasta. Flaga Gminy (Kazimierz Skrodzki)
Zabudowa i rozwój przestrzenny Zalewa (Kazimierz Skrodzki)
Mury i baszty. Bramy. Fosa. Wyburzenie fortyfikacji miejskich. Rynek i ratusz. Parcele. Wymiary działek. Ilość parcel. Liczba domostw. Pożary. Likwidacja pustek w mieście w XVIII w. Wybrane budowle: Kościół parafialny. Wyposażenie kościoła. Plebania. Otoczenie kościoła parafialnego. Kaplica Najświętszej Rodziny. Inne kaplice. Cmentarze. Klasztor. Synagoga. Łaźnia. Szkoły. Rozwój układu przestrzennego. Ulice. Wykaz ulic. Budynki mieszkalne. Budownictwo mieszkaniowe. Ochrona dziedzictwa.
Wojny polsko-krzyżackie (Kazimierz Skrodzki)
Wielka wojna 1410 r.
Wojska litewsko-polskie wkraczają na Ziemię Zalewską. Mroczek z Łopuchowa starostą zamku przezmarckiego. Zdobycie stolicy komturii i oblężenie Malborka. Zakończenie kampanii. Odzyskanie przez zakon Przezmarku.
Działania wojenne w 1411 r.
Związek Pruski i wojna trzynastoletnia
Zawiązanie się Związku Pruskiego. Wybuch powstania antykrzyżackiego. Zalewo w Związku Pruskim. Ziemia Zalewska wraca pod panowanie zakonu. Przezmark tymczasową stolicą państwa krzyżackiego. Pokój toruński w 1466 r.
Wojna 1519-1521 r.
Potop szwedzki (Kazimierz Skrodzki)
Pierwsza wojna szwedzka. Zalewo siedzibą polskich. Sejm krajowy w Zalewie. Rozejm w Sztumskiej Wsi. Druga wojna północna. Następstwa wojny.
Wojna siedmioletnia (Kazimierz Skrodzki)
Wojny napoleońskie (Kazimierz Skrodzki)
Ziemia Zalewska w działaniach wojennych 1806/1807 r.
Wojna dociera do Prus Wschodnich. Kontrofensywa styczniowa sprzymierzonych. Plebania Wólka. Ofensywa sprzymierzonych. Ofensywa francuska-Iławka. Leże zimowe. Ofensywa czerwcowa Napoleona. Bitwa pod Frydlandem. Zalewski epizod Napoleona. Wojsko polskie w kampanii pruskiej 1807 r. (Odrodzone wojsko polskie. Wymarsz legii spod Gniewu. Żołnierze legii poznańskiej w Zalewie i okolicach. Dalszy marsz w kierunku Frydlandu). Okupacja francuska 1807 r. Lazaret zalewski. Zaraza.
Wojsko saskie w okolicach Zalewa w czasie kampanii letniej 1807 r.
Wojna 1812. Odwrót Francuzów spod Moskwy
Podania ludowe
Powstańcy listopadowi (Kazimierz Skrodzki)
Miasto i okolice na przełomie XIX i XX wieku (Kazimierz Skrodzki)
Ziemia Zalewska w latach 1914-1944 (Kazimierz Skrodzki)
Wojna światowa. Czasy pokoju-niepokoju. Okres nazistowski. II wojna światowa. Radziecka partyzantka. Koniec niemieckiego Wschodu. Zagraniczni robotnicy przymusowi.
II wojna światowa (Kazimierz Skrodzki)
Ofensywa radziecka. Opanowanie Zalewa. Ewakuacja i ucieczka niemieckiej ludności. Relacje z ewakuacji mieszkańców i wejścia Rosjan.
Migracje mieszkańców Zalewa w latach 1945-1950 (Wanda Cydzik)
Wybrane wydarzenia zalewskie z lat 1945-2005 (Kazimierz Skrodzki)
Epidemie (Kazimierz Skrodzki)
Podziały administracyjne (Kazimierz Skrodzki)
Władze samorządowe Zalewa w III Rzeczpospolitej
Gospodarka na przestrzeni wieków (Kazimierz Skrodzki)
Czasy krzyżackie. Wielki handel. Rybołówstwo. Czasy Księstwa. Handel i jarmarki. Zajęcia rolnicze mieszczan. Zastój gospodarczy w XVIII w. XIX wiek. Nieurodzaj. Poprawa sytuacji gospodarczej. Firmy Zalewskie (Garbarnia. Zanieczyszczenie jez. Ewingi. Metalowiec. Dam-Rob. Tuczarnia. Gminna Spółdzielnia. Bank. Gold-Pasz. Lech-Drób. Ewmet. Stolarstwo. Hydro-Kan. Zakład Masarski. Mazury. Dolux-M)
Dzieje wsi (Janusz Sokołowski)
Dzieje Kościoła (Kazimierz Skrodzki)
Początki chrystianizacji. Powstanie parafii. Wiejskie parafie w komornictwie przezmarckim, karpowskim i niemojskim. Reformacja. Życie katolików w diasporze. Biografie duchownych katolickich związanych z kaplicą Św. Rodziny przed 1945 r. W Polsce. Zalewo ośrodkiem protestantyzmu. Luteranie w powojennym Zalewie.
Szkolnictwo (Kazimierz Skrodzki)
Szkoła Prowincjonalna. Szkolnictwo średnie w Zalewie w latach 1808-1945. Szkolnictwo zawodowe przed 1945 r. Szkoła elementarna w Zalewie. Szkolnictwo wiejskie w dawnych czasach. Szkolnictwo zalewskie po 1945 r. Inne szkoły podstawowe i organizacja szkolnictwa w Gminie. Oświata dla dorosłych.
Ziemia Zalewska w literaturze i sztuce (Kazimierz Skrodzki)
Poezja. Pamiętniki. Literatura. Sztuka. Inne formy twórczości i prasa.
Galeria zalewian
Varia (Kazimierz Skrodzki)
Skarb z Bagdadu… Immanuel Kant na Ziemi Zalewskiej. W zalewskiej szkole straszy. Liczba ludności Zalewa. Liczba ludności Ziemi Zalewskiej
Bibliografia
[/b]